Ryzyko zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) różni się znacznie w zależności od rodzaju narażenia. Istnieją jednak skuteczne strategie zapobiegania, dzięki którym HIV jest infekcją, której można zapobiec. W tym artykule przyjrzymy się bliżej zagrożeniom związanym z różnymi rodzajami narażenia i opisano sposoby ochrony siebie i innych.
Poziomy ryzyka w zależności od rodzaju narażenia
Seks analny: Bierny seks analny bez prezerwatywy niesie ze sobą najwyższe ryzyko przeniesienia, szacowane na 0,5–1,4% na ekspozycję – około 1 na 70–140 kontaktów seksualnych. Aktywny partner jest narażony na mniejsze ryzyko (poniżej 0,1%), chociaż nadal możliwe jest przeniesienie zakażenia przez płyny ustrojowe lub wrzody.
Seks pochwowy: Bierny stosunek pochwowy niesie ryzyko 0,08%, podczas gdy aktywny stosunek pochwowy niesie ryzyko 0,04%. Kobiety stanowią 18% nowych przypadków zakażenia wirusem HIV i często zakażają się podczas stosunku płciowego bez zabezpieczenia z zakażonym partnerem płci męskiej.
Seks oralny: Ryzyko przeniesienia wirusa HIV podczas seksu oralnego jest niskie, chyba że występuje krew (na przykład z krwawiących dziąseł lub otwartych ran). Wytrysk do ust partnera w takich warunkach teoretycznie może prowadzić do przeniesienia wirusa.
Dzielenie się igłami: Wstrzykiwanie narkotyków przy użyciu wspólnych igieł, strzykawek lub innego sprzętu wiąże się z ryzykiem wynoszącym 0,6%. Dotyczy to zażywania narkotyków, zastrzyków ze sterydów, kolczyków i tatuaży – wszelkich czynności wymagających ogólnego kontaktu z krwią. Pod pewnymi warunkami wirus HIV może przetrwać w używanych igłach do 42 dni.
Inne źródła: Chociaż wirus HIV jest rzadki, teoretycznie może być przenoszony poprzez transfuzję krwi (chociaż w krajach rozwiniętych praktycznie nie ma to miejsca), ukąszenia lub dzielenie się zabawkami seksualnymi. Transmisja wertykalna (z matki na dziecko) jest możliwa w czasie ciąży lub porodu, ale w trakcie leczenia można ją ograniczyć do mniej niż 1%.
Skuteczne metody zapobiegania
Istnieje kilka sprawdzonych metod, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko przeniesienia wirusa HIV:
- Profilaktyka przedoperacyjna (PrEP): PrEP doustny lub wstrzyknięty zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HIV przenoszonego drogą płciową o około 99%, a ryzyko związane z zastrzykami o ponad 74%.
- Profilaktyka poekspozycyjna (PEP): Leki doraźne przyjęte w ciągu 72 godzin od ekspozycji mogą zmniejszyć ryzyko infekcji. Należy rozpocząć je jak najszybciej, najlepiej w ciągu 24–36 godzin i stosować przez 28 dni.
- Terapia antyretrowirusowa (ART): Osoby zakażone wirusem HIV, u których poziom wirusa w terapii ART jest niewykrywalny, nie przenoszą wirusa drogą płciową.
- Prezerwatywy: Konsekwentne i prawidłowe stosowanie zmniejsza ryzyko przeniesienia.
- Sterylny sprzęt: Używanie sterylnych igieł i strzykawek zapobiega rozprzestrzenianiu się wirusa HIV wśród osób zażywających narkotyki.
- Badanie w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową: Nieleczone choroby przenoszone drogą płciową (STI) mogą zwiększyć ryzyko przeniesienia wirusa HIV nawet 8-krotnie.
Co zrobić w przypadku narażenia
Jeśli podejrzewasz, że byłeś narażony na kontakt z wirusem HIV, natychmiast zasięgnij pomocy lekarskiej. PEP jest najskuteczniejszy, jeśli zacznie się go wcześnie.
Wniosek
Prawdopodobieństwo zarażenia wirusem HIV jest bardzo zróżnicowane, przy czym największe ryzyko stanowi seks analny bez zabezpieczenia. Rozumiejąc te zagrożenia i stosując dostępne metody zapobiegania, możesz radykalnie zmniejszyć ryzyko zarażenia lub rozprzestrzenienia się wirusa HIV. Terminowe badania, leczenie i konsekwentne środki zapobiegawcze mają kluczowe znaczenie dla ochrony zdrowia Twojego i innych osób.
